A A A
Strona główna / Zabytki / Bogaczów - Dwór i pałac
Architektura rezydencjonalna

Bogaczów - Dwór i pałac

Rozmiar czcionki
A A A

Najstarsza wzmianka o pierwszych właścicielach dóbr w Bogaczowie (niem. Reichenau) pochodzi dopiero z 1441 roku, choć wieś powstała dużo wcześniej. Informacja ta stwier­dza, iż 3/4 wsi z prawem patronatu nad kościołem i wyższym sądownictwem znajduje się w rękach rodziny von Niesemeuschel, która zakupiła dobra od rodziny von Rabenau z Ko­sierza. W 1551 roku Adam von Niesemeuschel kupił od Rothenburgów pozostałą część Bogaczowa, scalając tym samym dobra. Jednak po śmierci Adama w 1560 roku następuje podział majątku pomiędzy jego synów na folwark górny (z pałacem) i dolny (z dworem). Ponowne scalenie folwarków następuje w 1702 roku, kiedy to Philipp von Niesemeuschel kupuje folwark górny. Majątek bogaczowski pozostaje w rękach tego rodu aż do połowy XVIII wieku, kiedy dostaje się w ręce rodziny von Luttwitz. Od połowy XVIII wieku Bo­gaczów jest w posiadaniu kolejnych rodów szlacheckich (1761-1803 – von Haugwitzwie; 1803-1804 – von Bomsdorff; 1804-1819 – von Wulfen; 1819-1842 – baron von Rhe­inhaben; 1842-1866 – Sembach; 1856-1877 – Gustav von Nositz-Wallwitz; 1877-1945 – rodzina hrabiów von Strachwitz).

Dwór

Dwór w Bogaczowie usytuowany jest w południowo-zachodniej części wsi, w dawnym fol­warku dolnym. Dwór znajduje się po wschodniej stronie drogi do Nowogrodu Bobrzań­skiego, a zabudowa folwarczna po stronie zachodniej. W skład folwarku wchodzą m.in.: spichlerz, obora, dom mieszkalny oraz tzw. duża obora (powstałe w XIX w.). Obecnie od­restaurowany dwór służy celom mieszkalnym.

Pierwotny dwór renesansowy z 2 poł. XVI wieku został gruntownie przebudowany w koń­cu XVII wieku, być może przez Filipa von Niesemeuschel. W rezultacie tego powstała bu­dowla barokowa. Relikty renesansowej siedziby zachowały się w północnej i zachodniej partii muru obwodowego. Najistotniejszą z dokonanych w przebudowie zmian było na­krycie obiektu dachem mansardowym, w miejsce poprzedniego czterospadowego. Dwór stanowił siedzibę rodu aż do ponownego scalenia folwarków na początku XVIII wieku. Stracił wtedy funkcję szlacheckiego gniazda, stając się mieszkaniem zarządcy folwarku.

Dwór, założony na planie prostokąta, jest dwukondygnacyjny, częściowo podpiwniczo­ny, nakryty dachem mansardowym z powiekami w dolnej połaci. Barokowy charakter bu­dynku podkreśla podział elewacji, które zostały rozczłonkowane i spięte w narożach lize­nami, a granicę między kondygnacjami podkreślono prostym gzymsem. W fasadzie bu­dynku umiejscowiono wejście główne. Zdobi je portal w postaci pilastrów, podtrzymują­cych trójkątny naczółek, w polu którego umieszczono tablicę z dwoma płaskorzeźbiony­mi herbami z inicjałami: D v N (herb von Niesemeuschel) oraz D v Z (niezidentyfikowa­ny). Wnętrza budynku zostały przekryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Z orygi­nalnego wystroju i wyposażenia zachowała się stolarka drzwiowa zewnętrzna i częściowo wewnętrzna (z końca XVI wieku), skromna barokowa dekoracja sztukatorska sufitów i po­sadzka na parterze.

Po II wojnie światowej zabytek był w użytkowaniu PGR. W opuszczonym później obiek­cie zamieszkiwał społeczny opiekun zabytków. Z czasem stał się właścicielem dworu i z pie­tyzmem go odbudował, urządzając mieszkanie. W latach 90-tych XX wieku wymieniono po­krycie dachowe i stolarkę okienną, wyremontowano elewację.



Pałac

Pałac w Bogaczowie usytuowany jest w centralnej części wsi, po stronie południowej lo­kalnej drogi Bogaczów-Wysoka. Po przeciwnej stronie drogi stoi gotycki kościół. Pałac sta­nowi element dominanty założenia. Skierowany fasadą w stronę południową, gdzie roz­ciąga się rozległy park krajobrazowy.

Metryka pałacu w Bogaczowie sięga XVI wieku, kiedy miał prawdopodobnie formę pro­stej budowli na rzucie prostokąta. W XVII wieku został gruntownie przebudowany w du­chu baroku, być może z inicjatywy Ottona von Glaubitza lub Philippa von Niesemeuschel, po scaleniu folwarków w 1702 roku. Obecną formę pałac uzyskał w przebudowie dokona­nej w 1863 roku na zlecenie von Sembacha. Dostawiono wtedy, od strony frontowej dwa skrzydła boczne przez co cała budowla uzyskała plan litery „U”. W 1893 roku z inicjatywy Franza Arthura von Strachwitz, wykonano reprezentacyjną klatkę schodową wbudowaną między skrzydła, prezentującą cechy stylowe neorokoka.

Neobarokowy pałac w Bogaczowie jest dwukondygnacyjny, częściowo podpiwniczony, nakryty dachem mansardowym, urozmaiconym „wolimi okami” (w partii korpusu oraz skrzydeł). Wbudowanie klatki schodowej pomiędzy skrzydła budynku, umiejscowionych po bokach fasady zatarło układ budynku na planie litery „U”, nadając mu rzut zbliżony do prostokąta, a skrzydłom wrażenie ryzalitów. Środkowa część fasady została zamknię­ta szczytem z frontonem zakończonym półkoliście. W centralnej części fasady umieszczo­no wejście główne zamknięte półkoliście. Naroża budynku otrzymały boniowania. Prosto­kątne okna ujęte zostały profilowanymi opaskami z uszakami, jedynie w fasadzie po obu stronach wejścia głównego umieszczono okna zamknięte półkoliście. W holu wykonano schody zbieżno-rozbieżne z kanelurowymi kolumnami. W pałacu zachowały się sztukate­rie sufitu, piece, stolarka drzwiowa i okienna (z okiennicami).

Po II wojnie światowej był użytkowany przez Zarząd Lasów, PGR, Technikum Rolnicze, a od 1974 roku Państwowy Dom Dziecka. W latach 70-tych XX wieku na obiekcie przełożo­no dachówkę. Obecnie stanowi własność prywatną.


Elżbieta Liczner
Źródło: "Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"
Galeria
Zobacz również
Iłowa - Pałac
Pałac w Iłowej wchodzi w skład zespołu złożonego z parku...
Smardzewo, gm. Szczaniec, pow. świebodziński - kościół filialny pw. Narodzenia NMP
Wzmiankowany w 1334, lecz obecny został zbudowany w 1776, przekształcony...
Kożuchów - ratusz
Zbudowany po spaleniu starszego w 1488. Późnogotycki ratusz...
Sarbiewo, gm. Zwierzyn, pow. strzelecko-drezdenecki - dwór
Zbudowany w 1841, na architekturę nawiązującą do skromnych,...